Mijn bezoekje aan Museum No Hero in Delden stelde ik twee dagen uit zodat ik ook de expositie Andy Warhol – Forever Young erbij mee kon pakken. Dat betekende vier exposities in één museum. Ik begin dus maar boven, waar vooral foto’s van fotografen Steve Schapiro, David McCabe, Billy Name e.a. hangen, aangevuld met vijf of zestal werken van Warhol, waaronder zeefdrukken van Marilyn Monroe, Beatrix en de Engelse koningin. Een kleine presentatie maar interessant.
Vervolgens beland ik bij VOC Japan – Nederland. Deze expo schets de geschiedenis van een tijdperk waar ik eigenlijk niets van weet. Het porselein komt van diverse bronnen (waaronder Landgoed Twickel) maar serviesgoed vind ik niet erg spannend. Dan hangen er nog wat willekeurige werken, waaronder een mooie Appel en een Leo Gestel die me aansprak. Net als de Chinese dames die er al vanaf het begin hangen.
Door dus naar Living Colours, een expo over de ongekende precisie van de Post-Painterly Abstraction, met twee strakke werken van Frank Stella, en Expressionistische Abstractie. Maar er staat ook een rode plexiglas wolf van Orlinski en een grote industriëel aandoende sculptuur van Louise Nevelson bijvoorbeeld.
En op de benedenverdieping is de expositie Women of Japan. Die is erg gevariëerd: er zijn een paar kimono’s, er hangen een paar interessante foto’s van westerse fotografen van Japanse vrouwen, er zijn verhalen opgetekend van Japanse vrouwen en er zijn mooie prenten over de rol van de Japanse vrouw. In deze sectie vallen eigenlijk het meest de seksinstructies op, waarop veelal het mannelijk geslacht buitenproportioneel is afgebeeld, om destijds de lachers op de hand te krijgen.
Ik ging al met relatieve lage verwachtingen naar Heerlen, voor de expositie Basquiat. The Artist And His New York Scene. Zijn vroege jaren, in New York, voor hij bekend werd, werden vooral gekenmerkt door geldgebrek, frustratie en het ruige leven in die jaren in de kunstscene. Maar de expositie stelde toch nog teleur. Niet alleen heb ik dit verhaal beter en uitgebreider gezien in Milaan maar hier zijn ook nog eens een heel beperkt aantal werken authentiek: misschien 25 oorspronkelijke teksten en misschien 5 originele werken uit zijn vroege jaren. Verder bestaat de expo vooral uit foto’s van Basquiat zelf. Of zijn het kopietjes van werken. Of zelfs foto’s van flarden tekst, krabbels of de flat waarin hij leefde. Verder zijn er legio werken van collega-kunstenaars die tegelijk met hem exposeerden bij de eerste echte expositie in New York maar werken en kunstenaars zeiden mij niets. De afsluiter van 5 grote, kleurrijke werken was ook al niet spectaculair omdat ik ze allemaal al eens had gezien. Met andere woorden: woon je niet in de buurt van Heerlen, dan adviseer ik je om deze expo over te slaan. Wat niet wegneemt dat ik blij ben dat ik gegaan ben omdat ik me anders telkens had afgevraagd wat ik had gemist.
In 2012 zag ik in Keulen voor het eerst een grote expositie van David Hockney. Tot dan toe zag ik alleen enkele werken, zoals bijv. zijn befaamde zwembad. De expositie in het Van Gogh koppelt Hockney aan werken van Van Gogh die hem geïnspireerd hebben maar deze werken van Van Gogh vallen weg in het kleurengeweld van Hockney’s natuurpracht. Heldere, felle kleuren van landschappen in Engeland die ongetwijfeld een stuk minder kleurrijk waren in het echt. Deze vertaalslag van Engelse country side naar deze wondere wereld van kleuren is prachtig. Paarse boomstammen, bijna fluorescerend groene velden, maar ook rustige witte waterplanten drijvend op een vijver. En dit keer heb ik, in tegenstelling tot 2012, meer oog voor de werken die hij op de iPad heeft vervaardigd. Hierbij ontbreekt nog steeds de diepte die in zijn andere werken indrukwekkend is, maar naast elkaar hangend, zie je wel meteen Hockney’s hand terugkomen. Een aanrader!
Inmiddels ben ik al zo vaak bij het MOCO geweest dat ik alle werken van Banksy kan overslaan, ook omdat dit het drukste museum van Amsterdam is, volgens mij. Ik kom specifiek voor de twee werken van Yayoi Kusama die het MOCO ter ere van haar 90e verjaardag exposeert. Het zijn twee schilderijen van pompoenen, die echt een ereplekje hebben gekregen in kamers die voor dit doel getransformeerd zijn tot stippenkamer of strepenkamer. Minder opvallend dan haar penisboten of penisstoelen of haar spiegelkamers maar desalniettemin interessant. Ook de nieuwe ruimte met ‘Masters’ van het MOCO is mooi. Er hangen werken van Damien Hirst, Os Gemeos, er staat een sculptuur van wat een zwangere vrouw lijkt van Koons. De Jean-Michel Basquiat waarvoor ik specifiek kom, valt een beetje in het niet. En dat is jammer. Maar dat komt misschien ook door het vergelijkingsmateriaal dat ik heb sinds de eerste Basquiats die ik in het AAMU in Utrecht ooit zag en alle expo’s daarna. In ieder geval doet het MOCO flink haar best om telkens met nieuwe en sterke aanvullingen op de collectie te komen.
Al jaren staat de vaste collectie van het Kunstpalast in Düsseldorf op mijn to-do-lijstje en eindelijk komt het ervan. Het is een fijne wandeling vanaf het K20 museum langs de Rijnoever naar het museum, met statige gebouwen waar je ook kijkt. Het Kunstpalast is enorm groot. De tijdelijke exposities sla ik over. De vaste collectie begint goed, met de expressionisten zoals Kandinsky, Nolde, Feininger, Kirchner, Schmidt-Rottluff en Pechstein. Ik kom er voor mij nieuwe kunstenaars tegen als Heinrich Hoerle en Yury Kharchenko (zie foto). Verrassend zijn ook een paar kamers met Islamitische kunst en Japanse kunst. En na een sprintje getrokken te hebben door 11e t/m 17e eeuwse kunst is er aan het einde de moderne kunst, waarvan Nam June Paik wel de opvallendste kunstenaar is. De moeite waard dus, deze vaste collectie, zelfs als je de zalen met 11e t/m 17e eeuwse kunst overslaat.
Net voor ik naar Napels vertrek, zie ik een expositie van Paul Klee in het K20 die ik volkomen over het hoofd gezien heb de afgelopen maanden. En de expositie is de reis naar Düsseldorf meer dan waard. Ik zie veel nieuwe werken, in vormen die ik tot dusver niet van Paul Klee gezien heb. Verrassend en nieuw. En ook indrukwekkend om te zien dat de expositie de laatste jaren de hele wereld over gereisd is. Met 88 werken, waaronder veel grafische, bestrijkt de expositie één ruime zaal. De rest van het museum, op een zaal met enorme werken van Amerikaanse abstracte kunstenaars na, is gesloten. Maar ook bij de Amerikanen is genoeg moois te zien. Want wat de samenstelling van werken ook is, het K20 heeft meer dan genoeg moois in huis.
Het Museo Capodimonte is enorm en ligt in een goed onderhouden park ten noorden van het stadscentrum, op een mooie zonnige dag als deze een fijn uitje. Ik kies ervoor in het museum alleen de modernere kunst te bekijken, omdat de eerdere eeuwen mij niet aantrekken. Maar wat natuurlijk niet te missen is, is de Flagellazione di Cristo van Caravaggio, het pronkstuk van het museum. En één van de weinige stukken in zijn soort waar geen mollig, bloot Jezusje op staat. De bovenste verdiepingen bieden vrijwel allemaal enkele werken: Louise Bourgeois (een hand en een vrouwengezicht op stelen), een vrouwenprofiel van Umberto Manzo, een werk van Sergio Fermariello dat eruit ziet als een groot grijs vlak maar van dichtbij uit ontelbare kriebeltjes bestaat en niet te missen: Vesuvius van Andy Warhol.
Een van Tallinn’s (of zelfs Estland’s) bekendste kunstenaars schijnt Adamson-Eric te zijn. In de oude stad van Tallinn heeft is er een klein museum met zijn naam. Beneden is een expositie van Estse sieraden door de eeuwen heen. Voor mij niet bijzonder interessant. Boven hangen werken van Adamson-Eric zelf: schilderijen, leerkunst, keramiek, porcelein en textielen maken deel uit van de collectie. Kleurrijke werken die geïnspireerd zijn door de Franse kunst. Een leuke korte stop op je wandeling door de oude stad. Heel groots is het niet, maar dat komt ook wel een beetje door de wat kneuterige manier waarop de werken tentoongesteld zijn.
De musea in Tallinn bewaarde ik tot de tweede, regenachtige, dag. Glibberend over dikke lagen spiegelglad ijs loop je van de bushalte in de buitenwijk naar de ingang die je ondergronds naar het museum leidt. De collectie loopt uiteen van klassieke tot moderne schilders, met als kers op de taart de expositie van de landschapswerken van Konrad Mägi. Stiekem vond ik die werken namelijk de mooiste van de hele collectie, hoewel er ook andere kunstenaars waren die me wel aanspraken, zoals Agathe Veeber, Kuno Veeber of Villem Ormisson. Een mooie eerste kennismaking met Estse kunst.
Het museum voor hedendaagse kunst in Bremen is het Weserburger Museum für Gegenwartskunst. Op een eilandje in de rivier ligt het grote complex van opslagloodsen waarin onder andere dit museum huist. De kunst is voor mij grotendeels te hoog over: aquaria met zand erin, een installatie van boxen die geluid maken als je in de buurt komt… Dat soort werken. Beneden werd ik verrast door een fotoreeks, waarin onder andere een werk van Kader Attia (Parabolic Self Poetry, schotelantennes in het midden-oosten) hing. Eerder zag ik vooral werken in textiel van deze kunstenaar. De collectie is voor mij niet schokkend mooi maar een kort uitstapje wel waard.
Bremen was het thuis van Paula Modersohn-Becker, een kunstenares die al jong als de enige, of één van de weinige, vrouwelijke schilders in het dorp Worpswede haar werk probeerde te verbeteren. Na een expositie in het Rijksmuseum Twenthe weet ik dat ze rusteloos was, graag moeder wilde worden en bijzonder jong overleed in het kraambed. De hoeveelheid werken die ze vervaardigd heeft die tegelijkertijd onschuldig ogen maar ook diepe lading lijken te hebben, is groot. Naast de werken van Paula Modersohn-Becker zelf was er ook een expositie van fotografe Cindy Sherman, feministe van het eerste uur. Haar foto’s zijn indrukwekkend, en sommige verrassend herkenbaar, zoals de serie die ze in Amsterdam schoot. Vrijwel altijd staat ze zelf model voor haar foto’s, in meerdere of mindere mate verkleed. Samen leveren deze twee exposities een bijzonder mooi bezoekje op aan een klein maar fijn museum in de beroemde Böttcher Strasse.
In de Kunsthalle in Münster hebben ze de meest uiteenlopende exposities. Bij een eerder bezoek vroeg ik me echt af wat ik er deed. Maar niet bij deze expositie van eerste-generatie-feministe, activiste en kunstenares Mary Beth Edelson. Haar werken zijn een beetje bizar, roepen op actie (dood aan het patriarchaat) maar ook tot nadenken en zitten vol met allerlei boodschappen waar ik me verder niet in verdiept heb (want: cultuurbarbaar). Maar deze expositie is echt een bezoekje waard, vanwege de kracht die deze expo uitstraalt. De mooie ligging, aan een industrieel stuk van het nieuwe ‘gentrified’ haventje, is in de zomer misschien meer een pluspunt dan midden in de winter. Maar toch… gaan!
Aan het einde van de zaterdagmiddag zorg ik dat ik een uurtje of twee voor mezelf heb en maak ik gebruik van de gratis entree-dag van het MACBA, het modernekunstmuseum van Barcelona. Ik kom er specifiek voor een Jean-Michel Basquiat die ik graag wilde zien. Ze blijken er drie te hebben hangen in de expositie A Short Century: MACBA Collection, die chronologisch de jaren 1900 behandelt. De expo bestaat uit opmerkelijke momenten in de tijd, meldenswaardige boeken die gepubliceerd werden en kunst. De rest van het museum is in meerdere of mindere mate interessant en doe ik vrij snel aan. Blij dat ik de expositie heb weten in te vluchten, al is het maar vanwege de drie stukken van Basquiat.
Halverwege de berg Montjuic, aan de rand van Barcelona ligt het moderne gebouw van het Fundació Joan Miró. Het is min of meer toeval dat ik dit museum bezoek: omdat het regent nemen we een bus de berg op maar zodra we instappen, is het droog en genieten we van de bovenste funicular en de 300 meter lopen naar het Miró museum. De collectie omvat veel, van de sculpturen in primaire kleuren tot de figuratieve schilderijen uit zijn vroege periode. Van koddige metalen sculpturen tot de hoogst abstracte schilderijen waardoor Miró met name bekend is. Een gevarieerd en interessant museum met ook werken buiten en op het dak. De expositie van Lee Miller was ook interessant en die pakte ik en passant ook nog even mee.
De gratis entree op donderdagavond haalde ik niet, dus bezocht ik het museum een dag later toen het wel in ons schema paste. Het museum is gevestigd in de wijk El Born in een schitterend oud gebouw dat ze nog aan het renoveren zijn. De collectie toont de werken uit de jonge jaren van Picasso. Al heb ik meerdere van zijn musea bezocht (in Parijs, Antibes én Münster), ik zie hier werken die ik niet eerder heb gezien. Van zijn kubistische periode hangt er vrijwel niets, van zijn impressionistische periode des te meer. Erg fraai zijn ook een (beperkt) aantal van zijn keramieken. Een interessante halte bij een bezoek aan Barcelona!
Het viel me enorm tegen, de Herman Brood Experience in Zwolle. Ze waren weliswaar aan het verbouwen maar desondanks was de chaos te groot, stond alles hutjemutje door elkaar gegooid op onsamenhangende plekken. Her en der leek een origineel werk te staan maar er stonden ook reproducties en daar tussendoor allerlei door Herman gebruikte artikelen. Om over alle prullaria in het winkeltje maar niet te spreken. Het mooie pand en de vriendelijke medewerkster waren positievere ervaringen dan het ‘museum’ zelf. Jammer!
Het nadeel van hoge verwachtingen is dat ze zelden worden waargemaakt. Waar ik 10 jaar geleden een waar indrukwekkende ervaring had bij het Hamburger Bahnhof Museum, bestond de spanning en sensatie er nu vooral uit dat ik, om er te komen, onder beukende muziek en rook langs een stroom anti-AfD-demonstranten en tientallen politiebussen moest. Het museum zelf verraste alleen in de eerste zaal. Met een flink aantal werken van Warhol, waaronder de grote Mao en een Robert Rauschenberger, werd de toon gezet. Althans, dat dacht ik want in het verdere museum was er niet veel waar ik warm voor liep. En da’s best knap, gezien de grootte van het museum en het aantal werken dat er hangt. Natuurlijk, ik was tevreden met een Pollock, een Kahlo, een Nolde in Tahiti-sferen, net als de Gaugain, een Pechstein en een surrealistische Rothko. Of een Walter Dahn, een artiest die ik niet eerder tegenkwam. Een grappige samenloop van omstandigheden was wel de expositie van Indiase kunst, met bijvoorbeeld een luchtig lijnenwerk van Laxman Pai (zie afbeelding), terwijl ik net een crimeboek lees waarin de Indiase kunstwereld de hoofdrol speelt. Verder is er een vleugel waarin allerlei sculpturen staan, een nogal kubistisch aandoende Louise Bourgeois die in de verste verte geen relatie heeft met haar overbekende Maman, maar ook Dubuffet en Moore. Fraai, dat wel. Maar overall waren mijn verwachtingen voor dit museum te hoog gespannen!
Het is een kleine maar fijne expositie, Tussen Worpswede en Parijs met werken van Paula Modersohn-Becker en een aantal werken die haar geïnspireerd hebben, zoals die van Van Gogh, Cézanne en Bonnard. Ook zijn er werken van haar tijdgenoten uit Worpswede, die de groei die Modersohn-Becker in Parijs doormaakte, des te duidelijker maken. Wat ik niet wist is dat ze op jonge leeftijd (31) overleden is, net nadat ze moeder is geworden van een dochter. En toch schijnt ze 700 werken nagelaten te hebben. Gauw maar eens naar haar museum in Bremen dus, om meer te bekijken!
Al maanden wilde ik naar de expositie van Roy Lichtenstein in het MOCO in Amsterdam. De vaste expositie van Banksy maakt daar de helft uit van tentoonstellingen, de andere helft wordt ingevuld door wisselende kunstenaars. In een bomvol museum kwam ik tot de conclusie dat de litho’s mij lang niet zoveel aanspraken als verwacht. Te oppervlakkig, te nietszeggend. Een leuke samenloop is wel dat het schilderij dat ik in Frankfurt tegenkwam, overduidelijk in de reeks ‘Brushstrokes’ thuishoort. Maar al met al een wat teleurstellende expo.
Het Museum Wiesbaden staat bekend om hun Alexej von Jawlensky-collectie, tot stand gekomen omdat de kunstenaar uit Wiesbaden stamt. En deze collectie was ook precies waar ik voor kwam. Op het moment van mijn bezoek waren er twee zalen met samen zo’n 20 werken. Erg fraai, vooral ook omdat er stillevens waren en werken uit een zichtbaar andere periode dan de werken die ik al kende, in pastels in bescheidener lijnen. Verder biedt het nogal eclectische museum veel meer: de ene helft is natuurhistorisch museum, de andere helft biedt kunst vanaf de 12e eeuw. Ik heb me beperkt tot de Klassische Moderne en de Moderne und Gegenwart. Een zaal is volledig gewijd aan werken van Beuys, ook kwam ik er een Yves Klein tegen, seksueel getinte werken van Thomas Bayrle en ook zomaar een Rothko. Een mooie verrassing, deze laatste. En omdat de Jawlensky-collectie met regelmaat gewisseld wordt, is een keer vaker bezoeken ook nog een optie.