Nudes. LWL-Museum für Kunst und Kultur. Münster, Duitsland

Nudes in het LWL in Münster is een expositie in samenwerking met Tate London. De expositie toont naakten door de jaren heen. Van het historisch perspectief, privé, kwetsbare en moderne naakten. De expositie raakt onderwerpen als gender, identiteit, de mannelijke blik op vrouwelijk naakt maar ook de politieke boodschap van naakten.
Een expo met 90 werken van indrukwekkende namen, Auguste Rodin, Francis Bacon, Zanele Muholi, Marlene Dumas, Pablo Picasso, Alice Neel, Tracey Emin and the Guerilla Girls uit het Tate, aangevuld met de eigen collectie van het LWL. Op de afbeelding een werk van Barkley L. Hendricks. Een aanrader om te gaan zien, deze expo.

Sammlung Scharf-Gerstenberg – Berlijn, Duitsland

Kleine maar fijne expositie van het Berggruen Museum in de Sammlung Scharf-Gerstenberg.

While the Museum Berggruen is closed for major renovations, and a large section of the collection is on tour, the Sammlung Scharf-Gerstenberg has made museum space available on it’s first upper level to show a small but representative selection of Berggruen works. In addition to Alberto Giacometti’s Katze (Cat, 1951), which found its place inside the Stüler building entrance, works by Pablo Picasso, Paul Klee, Henri Matisse and Paul Cézanne now hang on the walls around Giacometti’s Große stehende Frau III (Large Standing Woman III, 1960).

Early Contact with the Surrealists

Three of these artists – Giacometti, Picasso and Klee – were in contact with the Surrealists, who are now the main emphasis of the Sammlung Scharf-Gerstenberg. In works such as Klee’s Frau R. auf Reisen im Süden (Frau R. Travelling in the South, 1924) and Picasso’s Bildnis Nusch (Portrait of Nusch, 1937), the eyes ‒ which the Surrealists paid special attention to like hardly another part of the body ‒ are the focus of the images.

Portraits of Women

Another small group of works takes portraits of women as its subject: Cézanne’s Junges Mädchen mit offenem Haar (Young Girl with Loose Hair, 1873‒74), Picasso’s Frau in einem Sessel (Woman in an Armchair, 1939), Klee’s Rotes Mädchen mit gelbem Topfhut (Red Girl with Yellow Pot Hat, 1919) and Matisse’s portrait of Lorette (1917).

Monet. Tuinen van verbeelding – Kunstmuseum, Den Haag

Op het moment dat ik Monet. Tuinen van verbeelding bezoek, kun je over de hoofden lopen. De laatste week van deze expositie is ingegaan en het is absurd druk. Maar ik mag gewoon naar binnen. Met de bijgeleverde achtergrondinformatie om de werken te duiden, krijg je een mooi compleet plaatje. Het is interessant om te lezen dat de doeken rond de tijd van het overlijden van Monet absoluut niet op waarde geschat werden. Sterker nog: verguisd werden. De werken schijnen 25 jaar in het voormalige atelier/woonhuis van Monet weggepieterd te hebben voor ze herontdekt werden. En hoewel niet allemaal even indrukwekkend (zoals de werken uit de periode dat Monet blind werd), ze zijn de moeite waard: kleurrijk, afkaderend, in de tijd plaatsend en gewoon mooi natuurlijk. Blij dus, dat ik deze expositie nog mee heb kunnen pakken.

Calder / Picasso – Musée Picasso, Parijs, Frankrijk

De expositie van Calder – Picasso stond na de Islamic Art Department van het Louvre bovenaan mijn verlanglijstje van exposities voor deze trip naar Parijs. En wat was het de moeite waard. Op fraaie wijze, soms onnavolgbaar dat wel, worden stukken uit de collectie van Picasso ontsloten door ze te koppelen aan werken van Alexander Calder. Maar ook van Calder krijg ik een volledig andere kant te zien dan de mobiles die ik voornamelijk van hem ken. Ultrafijne figuratieve draadinstallaties bijvoorbeeld, of sculpturen van menselijke figuren. Een expositie waar ik bijzonder blij van werd!

Women, Art & Power – Musée d’Orsay, Parijs, Frankrijk

Het Musée d’Orsay is een doolhof on the best of days maar op zoek naar de route (en niet een expositie zoals hun reclame suggereert) van Women, Art & Power raak je de wanhoop nabij. Wil je alle werken namelijk zien die deze route rijk is, dan moet je de volledige collectie door om op zoek te gaan naar die werken die gekenmerkt zijn met een krulletje op het bordje, om aan te geven dat ze vallen onder Women, Art & Power. En dat draadje is ook nog eens extreem dun, namelijk alleen het feit dat het een vrouw is. Maar goed, op de zoektocht naar de door mij geselecteerde onderdelen kom ik een redelijk aantal werken tegen, zoals deze van Mary Cassatt, die via Degas terecht kwam in de impressionistische kringen en samen met hen exposeerde.

Berthe Morisot (1841 – 1895) – Musée d’Orsay, Parijs, Frankrijk

Berthe Morisot krijgt, in het kader van inclusieve kunst, extra aandacht in het Musée d’Orsay. Naast haar mannelijke tijdgenoten had zij een uitgesproken en innovatieve rol bij de impressionisten. Zij streefde ernaar om ‘dingen van voorbijgaande aard’ te schilderen en het persoonlijke leven van de mensen om hen heen weer te geven in haar schilderijen. En toch wijken haar schilderijen op het eerste gezicht niet af van die van haar mannelijke tijd- en genregenoten.

Contemporary counterpoint. Alex Katz. Homage to Monet – Musee de l’Orangerie, Parijs, Frankrijk

De waterlelies van Monet in het Musée de l’Orangerie zijn indrukwekkend. In dit specifieke geval worden interpretaties van deze waterlelieserie van Alex Katz getoond naast de enorme werken van Monet. En hoewel je zou verwachten dat alles verbleekt naast deze grote doeken, houdt Katz zich aardig staande. Zijn werken zijn aansprekend, herkenbaar en fijn voor het oog. Een mooie aanvulling dus. Wat ook altijd fijn is, is de collectie in de kelder van het museum. Dus ook die doe ik deze ronde in Parijs aan voor schitterende stukken van Renoir, obelisken en ander moois van Matisse, Modigliani, de voor mij nieuwe Marie Laurencin en een enorm werk van Joan Mitchell meteen in de entree.

Kunsthalle Bremen – Bremen, Duitsland

Als er één museum in Bremen een aanrader is, dan is het wel de Kunsthalle. Aan de kop van de wijs Ostertor ligt dit indrukwekkende museum met al mijn usual suspects en meer: van Alechinsky tot Lovis Corinth, van Rodin tot Kirchner, van Bonnard tot Pisarro. In de hal hangt een enorm werk, muren groot, van Sarah Morris, die ook de muren bij het K21 in Düsseldorf maakte. En een paar kleine Alechinsky’s, een lichtsculptuur van James Turrell. Maar ook hangen er een paar Vasarely’s, een kunstenaar met wiens werk ik in 2011 voor het eerst kennis maakte in het Cafesjian Museum of Art in Yeravan (Armenië). Dat laatste was sowieso een geweldig museum: als je alleen al kijkt naar de sculpturen voor de deur: een dikke kat van Botero voor de deur, en traplopende personen van Lynn Chadwick, maar ook zag ik voor het eerst een sculptuur van een zittende man van Jaume Plensa. Maar goed, de Kunsthalle in Bremen is fantastisch en maakte in ieder geval mij helemaal happy. Het mooist was wel een stilleven van Jawlensky.

Hamburger Bahnhof. Museum für Gegenwart – Berlijn, Duitsland

Het nadeel van hoge verwachtingen is dat ze zelden worden waargemaakt. Waar ik 10 jaar geleden een waar indrukwekkende ervaring had bij het Hamburger Bahnhof Museum, bestond de spanning en sensatie er nu vooral uit dat ik, om er te komen, onder beukende muziek en rook langs een stroom anti-AfD-demonstranten en tientallen politiebussen moest. Het museum zelf verraste alleen in de eerste zaal. Met een flink aantal werken van Warhol, waaronder de grote Mao en een Robert Rauschenberger, werd de toon gezet. Althans, dat dacht ik want in het verdere museum was er niet veel waar ik warm voor liep. En da’s best knap, gezien de grootte van het museum en het aantal werken dat er hangt. Natuurlijk, ik was tevreden met een Pollock, een Kahlo, een Nolde in Tahiti-sferen, net als de Gaugain, een Pechstein en een surrealistische Rothko. Of een Walter Dahn, een artiest die ik niet eerder tegenkwam. Een grappige samenloop van omstandigheden was wel de expositie van Indiase kunst, met bijvoorbeeld een luchtig lijnenwerk van Laxman Pai (zie afbeelding), terwijl ik net een crimeboek lees waarin de Indiase kunstwereld de hoofdrol speelt. Verder is er een vleugel waarin allerlei sculpturen staan, een nogal kubistisch aandoende Louise Bourgeois die in de verste verte geen relatie heeft met haar overbekende Maman, maar ook Dubuffet en Moore. Fraai, dat wel. Maar overall waren mijn verwachtingen voor dit museum te hoog gespannen!

Tate Modern (permanente collectie) – Londen, Engeland

De musea in London zijn absurd duur, dus hou ik me wijselijk bij de gratis exposities. En zo kom ik terug in het Tate Modern. De Picasso expositie a 28 pond sla ik over en ik dool rond door de uitgebreide permanente collectie. En de collectie is indrukwekkend: van Modigliani tot aan een hele zaal vol Rothko’s, maar ook Klee, Dubuffet, Bourgeois, Germaine Richier (waar ik voor ‘t eerst werken van zag bij ‘t Picasso Museum in Antibes), Appel, Richter, Kapoor en heel veel anderen. Ik kijk mijn ogen uit en neem zoveel moois op dat ik de expo van Picasso niet eens ‘mis’. Een aanrader! En als je er dan toch bent, er vaart een boot tussen Tate Modern en Tate Britain. Ik neem ‘m dit keer niet maar ‘t is een leuk intermezzo tussen beide musea in.

Permanente collectie – Centre Pompidou, Parijs

Als ik langs de lange rij weet te glippen door ter plekke nog een e-ticket te boeken, sta ik in het Centre Pompidou om me heen te kijken. Ik kan me niet herinneren hier eerder binnen te zijn geweest. Ondanks een expo van César begin ik met de hedendaagse kust op de vierde verdieping en de moderne kunst op de vijfde verdieping van Gallery 1. Op de vierde verdieping vind ik niet veel werken die me aanspreken, ondanks de ontelbare werken die er hangen. Met uitzondering van een Jean Michel Basquiat, daar word ik altijd blij van. Maar ook een van de naargeestige Niki de St Phalle werken en een paar Yes Klein’s. De vijfde verdieping daarentegen is één en al blije verrassing: niet alleen vind ik er Le Jardin d’Hiver van Dubuffet, Carl Andre, Judd, Jeff Wall, Matisse, Modigliani, Picasso, Pollock en meerdere Calders, ik vind er ook een bijzonder mooie Rothko, vier Klee’s, een bloederige Yayoi Kusama en een schietschilderij van Niki de St Phalle. Maar dat is nog niet eens alles.
Ook ontdek ik er mooie Sonia Delaunay’s, de voor mij nieuwe Jean Fautrier, een mooi werk van Capogrossi en meerdere van Dongen’s. Na deze twee immense verdiepingen vol mooie kunst (en al twee musea eerder op de dag) zit ik zo vol met indrukken dat ik de expo van César moet overslaan. Wat een succes, dit impromptu ingevoegde museumbezoek!

Fondation Louis Vuitton, Parijs

Alleen al voor het door Frank Gehry ontworpen gebouw, met indrukwekkend gebogen daken als een soort pantser over het gebouw heen, zou je naar Fondation Louis Vuitton gaan. Met een elektrische navette kun je vanaf de Arc de Triomph voor 2 euro retour naar het museum. De collectie omvat bijna alle usual suspects waaronder veel van mijn favorieten, en toch had ik er meer van verwacht. En dat is gek want er zijn werken van o.a.: Cézanne, Kirchner, Klimt, Matisse, Calder, Pollock, Lichtenstein, Johns, Warhol, LeWitt, Rothko, Jeff Wall, Carl André en nog veel meer. Positief verrast was ik door het aantreffen van een fallussenstoel van Yayoi Kusama. Maar ook Brushstrokes cut into 49 squares van Ellsworth Kelly. En ik zie voor het eerst in het echt een Frida Kahlo. Het is dan misschien niet het beste museum van de stad, de combinatie van schitterend gebouw en fraaie collectie maken het een must op je to-do-lijstje voor Parijs.

Permanente collectie – Musée d’Art Moderne de la Ville de Paris, Parijs

In de tijd dat een vriendin een huis aan de voet van de Eiffeltoren had en ik daar met regelmaat mocht housesitten heb ik bijzonder veel musea in Parijs bezocht. Het Musée d’Art Moderne heeft met regelmaat bijzondere exposities, zoals de Basquiat-expositie die ik misliep door bizar lange wachtrijen, maar vooral ook een mooie permanente collectie. Een collectie die ook nog eens gratis te bezoeken is. Ook nu stelt het museum niet teleur. Veel van mijn ‘usual suspects’ zijn vertegenwoordigd. Zo vind ik er werken van Appel, Hantaï, Matisse (Danseuse assisse, heel fraai), Chagall, Bonnard, De Vlaminck, Hartung, Delaunay, Dufy, Modigliani en fraaie Van Dongen’s (zie afbeelding). Ik zie voor het eerst een schilderij van Tal Coat en kunstenaars die voor mij nieuw zijn: Auguste Herbin en Jean Helion met werken die me aanspreken. En ook nog sculpturen van Arp en Matisse. Al met al weer een bijzonder mooi bezoek!

Museum voor Schone Kunsten – Gent, België

fritsvandenbergheIn een weekend Gent mag een bezoek aan het Museum voor Schone Kunsten niet ontbreken. In het statige museum tegenover het SMAK sieren zo’n 450 werken de zalen, zo’n 5% van de collectie trouwens, maar een groot deel spreekt me niet direct aan omdat ze de middeleeuwen tot de vroege twintigste eeuw bestrijken. En mijn interesse rijkt niet veel verder dan de laatste 100 jaar daarvan. Maar desalniettemin is het een interessant museum. Meteen in de entree zijn de wanden beschilderd door immigrante Parastou Forouhar met kalligrafisch Farsi in het werk Written Room. Het moet mensen aanzetten te denken over migratie en (verlies van) identiteit. Erg fraai!
In het museum kom ik veel voor mij nieuwe namen tegen, zoals Edgard Tytgat en Gustave van de Woestyne. Ik hangen werken van meesters die ik van naam ken maar waarvan ik nog niet veel heb gezien, zoals Theo van Rysselberghe, James Ensor, Erich Heckel en Constant Permeke. Ik word al blij als ik een Jawlensky denk te herkennen maar het blijkt een Frits van den Berghe (zie afbeelding). Interessant! En dan zijn er natuurlijk de kunstenaars die mij altijd wel aanspreken, zoals Kirchner, Modersohn-Becker of Rodin. Voor elk wat wils, in het MSK. Een bezoek waard! Een praktische tip: je kunt sinds kort combikaarten kopen voor MSK en SMAK!

Beyond the Stars. The Mystical Landscape from Monet to Kandinsky. Musée d’Orsay – Parijs, Frankrijk

renoir-odalisqueVoor de expo Beyond the Stars. The Mystical Landscape from Monet to Kandinsky ga ik naar Musée d’Orsay aan de andere kant van de Seine dan het Musée de l’Orangerie. Het museum is, zonder specifieke expositie te bezoeken, al indrukwekkend genoeg. De sculpturen in de centrale ruimte, de grote klok en het koepelvormige plafond. Zelfs de inrichting van het restaurant is schitterend. De tentoonstelling Beyond the Starts bestaat uit grote namen als Monet, Klimt, Denis, Kandinsky, Redon, Cassatt en Morisot en natuurlijk Gaugain. Genieten dus. Een odalisk van Renoir is een mooie verrassing. En voor het eerst zie ik in het echt de werken van Whistler, Georgia O’Keeffe en Thomson. Interessant! Ook de Nederlanders zijn vertegenwoordigd, met werken van Van Gogh, Mondriaan en Theo van Doesburg.
Jammer genoeg is ruimte 10, met werken van Les Nabis, vanwege ombouw gesloten. Erg zonde! Maar voor een volgende keer bewaren dan maar. Want Musée d’Orsay is altijd een aanrader!

Tokyo-Paris Chefs-d’œuvre du Bridgestone Museum of Art, Collection Ishibashi Foundation – Musée de l’Orangerie, Parijs, Frankrijk

klee-islandAls ik research welke musea interessante exposities hebben in die 1,5 dag dat ik in Parijs ben, zie ik dat de Bridgestone-collectie die ik 2 jaar geleden net voor sluiting van het Bridgestone Museum of Art in Tokio zag, nu in Parijs is. Die mag ik dus niet overslaan. En alweer zijn de werken indrukwekkend. Je mag er niet fotograferen, dus moet ik uit mijn hoofd terughalen wat ik gezien heb: naast schitterende werken van Monet, Renoir, en Cézanne hangen er ook werken van Matisse, Picasso, Pollock (jeej!) en Shiraga. Maar ook Giacometti en een heel mooie Klee (Island, 1932). Een brede verzameling die me, net als twee jaar geleden, heel blij maakt! En als leuk extraatje mag je ook de waterlelie-collectie van de Orangerie nog in. En ook daar word ik gelukkig van! Een fantastisch bezoek!

Vismara collectie / Grassi collectie. Galleria d’Arte Moderna – Milaan, Italië

tosiHet GAM Milaan huist werken van met name de 18e en 19e eeuw, aangevuld met een aantal verzamelingen van rijke Italianen. Twee van deze collecties hadden mijn interesse. Door de onlogische opbouw in de oude villa, moest ik me door redelijk veel donkere, sombere schilderijen heen worstelen voor ik bij de door mij te bezoeken Vismara en Grassi collecties aankwam. Een nogal eclectisch museum, en dan druk ik me voorzichtig uit. Gek genoeg werden er ook werken midden in het gangpad uitgestald. Een hele rij travertin blokken voor een wand met schilderijen deed mij vermoeden: Carl Andre. En dat klopte. Nogal verrassend, om bijna te struikelen over wat in essentie ook een waardevol kunstwerk is. En al was het een zoekplaatje, waarin ik ook interessante Italiaanse werken tegenkwam, zoals het impressionistische Campagna con alberi van Arturo Tosi, de werken waar ik speciaal voor kwam, heb ik gezien. Allemaal enkele werken van Bonnard, Renoir, Dufy, Liebermann, van Gogh, Vuillard en een fletse, wat tegenvallende Gaugain weggestopt in een zijpaadje. Al met al een mooie opbrengst. En met zoveel musea in één weekend, was het ook plezierig dat ook dit museum gratis toegankelijk was.

Mythos Heimat, Landesmuseum – Hannover, Duitsland

ivohauptmannHet Landesmuseum bestaat uit verschillende soorten musea: natuurhistorisch, een muntenkabinet, kunst uit de kolonieën maar bovenal de expositie Mythos Heimat. Van Europese impressionisten tot expressionisten. Een paar oude bekenden zoals Maurice Denis, Paul Signac, Odilon Redon en Piet Mondriaan (Kerk in Domburg) en een aantal voor mij nieuwe zoals Paula Modersohn Becker, Lovis Corint en Ivo Hauptmann. Een mooie expositie!

Ontdek het moderne – Gemeentemuseum, Den Haag

spidercoupleOp zoek naar de expositie van Klimt & Schiele kom ik in de galerie ‘Ontdek de modernen’ terecht. Naast een flink aantal werken van Francis Bacon, waarvan ik me niet kan herinneren dat ik ze hier eerder gezien heb, zijn er ook sculpturen van artiesten die ik onlangs nog in Bilbao en Madrid zag. Zo is er bijvoorbeeld Spider Couple van de Franse Louise Bourgeois (fraai) en Clouds and caverns (spreekt mij niet aan), een kunstenares waar ik pas in Bilbao kennis mee maakte via het werk Maman. Of bijvoorbeeld een bijzonder klein werkje van Amerikaans minimalist Carl Andre, een van de twee werken van zijn hand in het Gemeentemuseum. Van hem zag ik vorig jaar in Madrid een expositie. Een werk van Kirchner (Cscardasdanseressen) overtuigt me er ook nu weer van dat zijn werken en het expressionisme tot mijn favorieten behoren. Maar ook een impressionistisch werk van Monet (Waterlelies) blijft indrukwekkend. Vervolgens doe ik nog even Mondriaan en De Stijl aan. Dat Mondriaan niet alleen abstract geschilderd heeft, wist ik al en veel nieuws en/of bijzonders tref ik hier dan ook niet aan, op het werk Aronskelken na. De expositie van Jan Toorop doe ik vluchtig aan, maar ik kan er niet echt warm voor lopen. Hoewel zijn pointillistische werken best fraai zijn, en sommige andere deprimerend grauw en lelijk, kan ik er niet veel energie voor opbrengen.